Μια αξιοσημείωτη μεταβολή των παραστάσεων της ελληνικής και τουρκικής γνώμης αναφορικά με τις διεθνείς συμμαχίες των κρατών τους και την στάση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας αναδεικνύεται από την τέταρτη κοινή δημοσκόπηση στην Ελλάδα και την Τουρκία που έλαβε χώρα το τρίτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου 2022, πριν από τους πρόσφατους σεισμούς στην Νότια Τουρκία. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος των ερωτημάτων της δημοσκόπησης ήταν κοινό με την τρίτη δημοσκόπηση η οποία έλαβε χώρα τον Μάιο του 2022, η τέταρτη κοινή δημοσκόπηση αποτύπωσε και τις απόψεις της ελληνικής και τουρκικής κοινής γνώμης όσον αφορά το μεταναστευτικό ζήτημα.
Το 57,5% των Ελλήνων θεωρούν ότι η Ρωσία υποστηρίζει την Τουρκία εις βάρος των ελληνικών συμφερόντων, πάνω από 10% περισσότεροι από αυτούς που υποστήριξαν το ίδιο το 2021. Επιπλέον το ποσοστό των Ελλήνων που θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν την Τουρκία εναντίον της Ελλάδος έπεσε στο 32,2% από 43,2%. Αντιστοίχως στην τουρκική πλευρά το ποσοστό αυτών που θεωρούν ότι η Ρωσία υποστηρίζει την Τουρκία κατά της Ελλάδας έπεσε στο 22,1% από το 42,7%.
Το ποσοστό αυτών που θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν την Ελλάδα εναντίον της Τουρκίας, παραμένει υψηλό, πέφτει όμως από το 62,8% στο 54,4%. Εντυπωσιακή είναι και η μείωση του ποσοστού των Ελλήνων που θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση μεροληπτεί υπέρ της Τουρκίας: 30,6% αντί 58,5% τον Μάιο του 2022. Αντιθέτως το ποσοστό των Τούρκων που θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση μεροληπτεί υπέρ της Ελλάδας παρέμεινε περίπου στα ίδια επίπεδα: 55,3% τον Μάιο και 57,5% τον Νοέμβριο του 2022.
Οι απόψεις αυτές είναι ενδεικτικές μιας διαδικασίας απεμπλοκής από στερεότυπα που υπήρξαν ανθεκτικά στον χρόνο, αλλά φαίνεται ότι αμφισβητούνται πλέον από την πραγματικότητα. Τόσο το φιλορωσικό όσο και το αντιαμερικανικό ρεύμα στην Ελλάδα χάνουν διαρκώς έδαφος, ενώ στην Τουρκία η επιρροή των ευρασιατικών απόψεων που οραματίζονται μια αυταρχική Τουρκία στρατηγικό εταίρο μιας αυταρχικής και αντιδυτικής Ρωσίας φαίνεται ότι ενισχύεται. 
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν και οι αντιλήψεις που εκφράζουν οι ερωτώμενοι για τις δυνατότητες των χωρών τους. Ισχυρή εμφανίζεται η αυτοπεποίθηση της τουρκικής κοινής γνώμης τον Νοέμβριο του 2022 σε σχέση με τον Μάιο του 2022. Το 71,2% των τούρκων ερωτηθέντων δήλωσαν ότι η Τουρκία είναι μια πολιτική και οικονομική περιφερειακή δύναμη, 7,4% περισσότεροι από τη δημοσκόπηση του Μαΐου. Αντιστοίχως 39,5% των Ελλήνων δήλωσαν ότι η Ελλάδα είναι μια πολιτική και οικονομική περιφερειακή δύναμη, 4,2% λιγότεροι από τη δημοσκόπηση του Μαΐου. Αν και η πλειονότητα Ελλήνων και Τούρκων θεωρούν ότι η χώρα τους έχει τη δυνατότητα να υπερασπισθεί τον εαυτό της σε περίπτωση εξωτερικής απειλής ασφαλείας, αξίζει να σημειωθεί μια μικρή πτώση και στα δύο ποσοστά μεταξύ Μαΐου και Νοεμβρίου: 53% από 59% για τους Ελληνες και 72,3% από 77% για τους Τούρκους. Είναι βέβαιο πάντως ότι η αυτοπεποίθηση των τούρκων πολιτών επλήγη δεδομένης της ανεπαρκούς κινητοποίησης του τουρκικού κρατικού μηχανισμού μετά τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου.
Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει η διακύμανση του κλίματος απαισιοδοξίας για την πορεία της οικονομίας σε Ελλάδα και Τουρκία. Την εκτίμηση ότι η οικονομική κατάσταση της χώρας θα επιδεινωθεί τους επομένους δώδεκα μήνες συμμερίζονται 54,4% των Ελλήνων και 56,3% των Τούρκων, ενώ τον Μάιο του 2022 το ίδιο δήλωναν 60,7% των Ελλήνων και 68,2% των Τούρκων. Οταν το ερώτημα επικεντρώνεται στην προσωπική οικονομική κατάσταση, 40,3% των Ελλήνων και 47,3% των Τούρκων δηλώνουν ότι τα πράγματα θα επιδεινωθούν, σε σύγκριση με το 47% των Ελλήνων και 57,5% που δήλωσαν το ίδιο τον Μάιο. Σημαντική δε είναι και η μεταβολή του δείκτη αισιοδοξίας στην Τουρκία: 68,8% των Τούρκων δηλώνουν ότι τα πράγματα στη χώρα τους δεν βαίνουν καλώς, 11,6% λιγότεροι από τον Μάιο του 2022. Αντιστοίχως στην Ελλάδα 58,9% δήλωσαν την απαισιοδοξία τους για την πορεία της χώρας, 1,5% περισσότεροι από τον Μάιο. Η μελέτη των δεικτών αυτών θα συνηγορούσε υπέρ των αυξημένων πιθανοτήτων επανεκλογής του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις προσεχείς προεδρικές εκλογές. Οι σεισμοί, ωστόσο, έχουν μεταβάλει άρδην το πολιτικό σκηνικό, αλλά και τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας, θέτοντας τον πρόεδρο της Τουρκίας στη μεγαλύτερη δοκιμασία της πολιτικής του σταδιοδρομίας.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ
