Η πλατεία Ευρώπης στην Μόσχα δεν υπάρχει πια, τουλάχιστον όπως την ξέραμε, αναφέρει ο ανταποκριτής του βρετανικού δικτύου BBC στη ρωσική πρωτεύουσα.
Ο δήμαρχος της πόλης, Σεργκέι Σομπιάνιν, υπέγραψε μια εντολή μετονομασίας της πλατείας σε… «πλατεία Ευρασίας».
«Είναι μια μικρή αλλαγή που λέει πολλά για την κατεύθυνση προς την οποία κινείται η Ρωσία: μακριά από τη Δύση» σχολιάζει το BBC.
Δεν είναι η πιο όμορφη πλατεία της ρωσικής πρωτεύουσας. Σίγουρα συγκρίνεται με την εμβληματική Κόκκινη Πλατεία, με τους εντυπωσιακούς τρούλους του καθεδρικού ναού του Αγίου Βασιλείου και του Κρεμλίνου.
Η πλατεία Ευρασίας είναι χτισμένη δίπλα στον πολυσύχναστο «Σιδηροδρομικό Σταθμό του Κιέβου» και ένα ξενοδοχείο, όπου κάποτε βρισκόταν το γραφείο του BBC στη Μόσχα. Υπάρχει ένα σιντριβάνι και μια ασυνήθιστη εικαστική σύνθεση που δημιουργήθηκε από έναν Βέλγο γλύπτη με τίτλο «Η απαγωγή της Ευρώπης».
Η πλατεία αυτή δημιουργήθηκε πριν από 20 χρόνια. Χτίστηκε ως σύμβολο ενότητας στην ήπειρο της Ευρώπης. Κάποτε εδώ κυμάτιζαν δεκάδες σημαίες διαφορετικών ευρωπαϊκών χωρών.
Αφαιρέθηκαν πέρυσι, και τώρα αφαιρείται και το όνομα. Αντίο Ευρώπη. Γεια σου Ευρασία.
Τι είναι όμως ακριβώς η «Ευρασία;»
Διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικές έννοιες για την Ευρασία. Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν χαρακτηρίζει επίσημα τη Ρωσία «ευρασιατική δύναμη». Χρησιμοποιεί τη λέξη για να καταδείξει ότι η Ρωσία είναι γεωγραφικά στην Ευρώπη και την Ασία, αλλά πολιτισμικά διαφορετική και από τις δύο.
Η αναμνηστική πλακέτα της πλατείας Ευρώπης παραμένει πάντως στη θέση της (προς το παρόν). Σε αυτήν αναγράφεται:
«Σε ένδειξη ισχυρότερης φιλίας και ενότητας μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, η κυβέρνηση της Μόσχας αποφάσισε να δημιουργήσει το εικαστικό σύνολο της Πλατείας της Ευρώπης στη ρωσική πρωτεύουσα».
Η πραγματικότητα είναι ότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι δυτικές κυρώσεις έχουν ασκήσει τεράστια πίεση στις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Ευρώπης. Οι ρωσικές αρχές μιλούν συνεχώς τώρα για την ανάγκη να κλίνουν προς Ανατολάς και να κοιτάξουν προς την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα, την Ασία ευρύτερα.
Η Ευρώπη δεν είναι απλώς «εκτός μόδας» – απεικονίζεται από τις ρωσικές αρχές ως εχθρός.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μοσχοβίτικες αρχές κάνουν πολιτική με ονόματα δρόμων μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Τον Ιούνιο του 2022 ο δρόμος όπου βρίσκεται η πρεσβεία των ΗΠΑ μετονομάστηκε σε «Πλατεία Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ», μια αναφορά στην αποσχισθείσα περιοχή της Ουκρανίας, την οποία η Ρωσία ανακοίνωσε αργότερα ότι είχε προσαρτήσει.
Με παρόμοιο τρόπο, τον επόμενο μήνα η περιοχή γύρω από τη βρετανική πρεσβεία έγινε «Πλατεία Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουχάνσκ».
«Δεν θέλω να είμαι στην Ευρώπη»
Πίσω στην (πρώην) πλατεία Ευρώπης, τι πιστεύουν οι περαστικοί για την… ευρασιατική αλλαγή;
«Είναι η σωστή απόφαση», τονίζει η Όλγα. «Δεν είμαστε φίλοι με την Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Δεν θέλω να είμαι στην Ευρώπη».
«Η Ευρασία είναι καλή», λέει η Άννα. «Η Ρωσία συνορεύει με την Ευρώπη και την Ασία. Γεννήθηκα στο Καζακστάν, οπότε μια χαρά για μένα».
«Η Ευρώπη έχει διαφορετικά πρότυπα τώρα», δηλώνει ο Πάσα. «Σκέφτονται με διαφορετικό τρόπο. Σταδιακά χωρίζουμε».
Αλλά η Γεβγένια είναι απογοητευμένη. Θεωρεί την αλλαγή του ονόματος ως «σημάδι σύγκρουσης μεταξύ διαφορετικών χωρών».
«Είναι τόσο λυπηρό», προσθέτει.
Αλλά στο τέλος της ημέρας, έχει πραγματικά σημασία ένα όνομα;
Μετά τη ρωσική επανάσταση του 1917, πολλοί δρόμοι και πλατείες στη Ρωσία μετονομάστηκαν χρησιμοποιόντας τη λέξη «κομμουνισμός». Βοήθησε αυτό τη Σοβιετική Ένωση να οικοδομήσει τον κομμουνισμό; Καθόλου.
«Η απόφαση να αφαιρέσουμε τη λέξη Ευρώπη από ένα τετράγωνο δεν σημαίνει ότι η Ρωσία δεν θα κοιτάξει μια μέρα, για άλλη μια φορά, δυτικά» καταλήγει ο ανταποκριτής του βρετανικού δικτύου.
