Ήρθε και η σειρά της «μέλισσας»: ένα ακόμη κλασικό όχημα εξαφανίζεται από τους δρόμους της Ευρώπης. Το θρυλικό τρίκυκλο θα κατασκευάζεται πλέον στην Ινδία. Όποιος έχει τύχει να περάσει δίπλα του ενώ κάνει βόλτα ή οδηγεί στους δρόμους της Ιταλίας, έχει καταλάβει πόσο εκνευριστικό μπορεί να είναι αυτό το όχημα, που διαρκώς αγκομαχάει και μουγκρίζει. Και πάλι όμως στην είδηση πως η Ιταλία αποχωρίζεται το μικρό, αλλά και θρυλικό τρίκυκλο Ape της Piaggio, η στενοχώρια είναι μεγάλη.
Μέχρι το τέλος του χρόνου το εργοστάσιο της Piaggio στην Τοσκάνη θα κυκλοφορήσει το τελευταίο του μοντέλο. Από εδώ και πέρα, έπειτα από 75 ολόκληρα χρόνια αδιάλειπτης παραγωγής, τα τρίκυκλα θα κατασκευάζονται στην Ινδία – και θα κυκλοφορούν μόνο σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής και όχι πλέον στην Ευρώπη. Έτσι, μετά το κατσαριδάκι της VW και την «πάπια» της Citroën, κλείνει ένα ακόμη κεφάλαιο της ιστορίας του αυτοκινήτου.
Μία βέσπα με οροφή και τρεις τροχούς
Το Ape (που σημαίνει «μέλισσα») αποτέλεσε ουσιαστικά την εξέλιξη της βέσπας («σφήκα»). Το πρώτο Ape κατασκευάστηκε το 1948, δύο χρόνια μετά την πρώτη βέσπα – και αμφότερα τα οχήματα ήταν «παιδιά» του ιδρυτή της εταιρείας Ενρίκο Πιάτζιο και του μηχανικού Κοραντίνο Ντ’ Ασκάνιο.
Η «μέλισσα» ήταν στην πραγματικότητα μία βέσπα σε τρεις τροχούς, η οποία είχε επίσης μία μικρή καμπίνα για τον οδηγό, όπως και μία μικρή καρότσα για τη μεταφορά διάφορων αντικειμένων. Η αρχική ιδέα για το όχημα ήταν να έχει ένα κανονικό, στρογγυλό τιμόνι, ωστόσο η σκέψη αυτή εγκαταλείφθηκε σχετικά γρήγορα και επικράτησε το τιμόνι που υπάρχει και στις μοτοσικλέτες, με τις δύο λαβές. Την ίδια στιγμή η «μέλισσα» δεν ήταν και… το πιο άνετο όχημα του κόσμου. Μάλλον το αντίθετο, μιας και είχε απλώς δύο μικρά παραθυράκια, χωρίς θέρμανση και ραδιόφωνο, με έναν κινητήρα μόλις 50 κυβικών και μέγιστη ταχύτητα τα… ιλιγγιώδη 40 χιλιόμετρα/ώρα.
Ιδανικό για τις αγροτικές δουλειές
Ωστόσο, το τρίκυκλο αυτό μπορούσε να μεταφέρει φορτίο που ζύγιζε ακόμη και περισσότερα από 200 κιλά – ένα ατού που έλυνε τα χέρια των αγροτών, μιας και ήταν ιδανικό για τις δουλειές στα χωράφια με τα ελαιόδεντρα και τους αμπελώνες, όπως και για τη μεταφορά των προϊόντων στις τοπικές αγορές. Η «μέλισσα» ήταν φθηνή, απλή και είχε μεγάλες αντοχές. Και αυτά ήταν όλα όσα χρειαζόταν κανείς στα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο. Όπως εξηγεί και ο ιστορικός Τζόρτζιο Σάρτι, «τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά ήταν πολύ ακριβά, ιδίως για τις μικρές επιχειρήσεις. Η “μέλισσα” ήταν η τέλεια λύση».
Και έτσι ήταν τα πράγματα για δεκαετίες. Το τρίκυκλο έμενε για χρόνια στην οικογένεια, περνούσε από γενιά σε γενιά και ενίοτε γινόταν και… προέκταση του σπιτιού: τα παιδιά έπαιζαν στην καρότσα του, ενώ στην καμπίνα του μπορούσαν να διανυκτερεύσουν – έστω και κάπως στριμωγμένα – δύο άτομα. Σήμερα βέβαια η τιμή του έχει εκτοξευτεί και μπορεί να ξεπεράσει ακόμη και τις 7.000 ευρώ.
Στην Ιταλία κυκλοφορούν ακόμη μοντέλα του 1960
Στους δρόμους της νότιας Ιταλίας μπορεί να δει κανείς σήμερα αρκετά μοντέλα από τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, που συνεχίζουν να εκτελούν αξιόπιστα τα καθήκοντά τους. Εξάλλου, τα τρίκυκλα αυτά μπορούν να επισκευαστούν σχετικά εύκολα. Επιπλέον, η Piaggio είχε κυκλοφορήσει και ορισμένα «σπέσιαλ» μοντέλα – o Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’ (1927-2022) για παράδειγμα είχε παραλάβει κάποτε τη δική του κατάλευκη «μέλισσα».
Από τις μεγαλουπόλεις της Ιταλίας βέβαια, όπως τη Ρώμη και το Μιλάνο, το τρίκυκλο έχει εξαφανιστεί σχεδόν εντελώς, με εξαίρεση ορισμένες «μέλισσες» που κυκλοφορούν στις γειτονιές που έχουν υπαίθριες αγορές ή άλλα προσεγμένα μοντέλα-αντίκες, που έχουν στην κατοχή τους για παράδειγμα ορισμένοι συλλέκτες.
«Πεθαίνει ένα κομμάτι της ιταλικής ιστορίας»
Σήμερα οι «μέλισσες» αξιοποιούνται περισσότερο με εναλλακτικούς τρόπους: κάποιοι κάνουν αλλαγές στους κινητήρες, άλλοι μετατρέπουν το τρίκυκλο σε αυτοσχέδιο εσπρέσο-μπαρ ή ακόμη και σαν φορητό υπαίθριο σινεμά. Ο Σάσα Μίλερ από το Νότιο Τιρόλο, ο οποίος ειδικεύεται σε τέτοιου είδους μετατροπές, τονίζει πάντως πως με τη διακοπή της κατασκευής του τρίκυκλου «πεθαίνει ένα κομμάτι της ιταλικής ιστορίας».
Η εφημερίδα La Repubblica έγραψε πως η «μέλισσα» αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του ιταλικού εθνικού χαρακτήρα, αλλά και τη χρυσή τομή ανάμεσα στην ατομικότητα και την οικογενειακή συνύπαρξη: «Νιώθεις άνετα οδηγώντας μόνος σου μέσα στη μικρή καμπίνα, μεταφέροντας τα πράγματα ή τα εργαλεία σου στην καρότσα. Αλλά μπορείς να οδηγήσεις έχοντας και κάποιον άλλον παρέα, νιώθοντας ένα μεγαλύτερο αίσθημα οικειότητας – ή σε πείσμα των προδιαγραφών ασφαλείας να γιορτάσεις παρέα με τους φίλους σου».
Μία νέα εποχή made in India
Η Piaggio θα κατασκευάζει πλέον τα τρίκυκλα στην Ινδία – επειδή αφ’ ενός μεν οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί της ΕΕ είναι πια αρκετά αυστηρότεροι, αφ’ ετέρου δε γιατί η αγορά στην Ευρώπη έχει συρρικνωθεί αρκετά.
Στην πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, που έχει 1,43 δισεκατομμύρια κατοίκους, η «μέλισσα» κατασκευάζεται ήδη ως ηλεκτρικό όχημα ή και με κινητήρα που καταναλώνει φυσικό αέριο, με την Piaggio να ανταγωνίζεται την παραγωγή των γνωστών τρίκυκλων tuk-tuk της Ασίας.
Οι Ιταλοί παρηγορούνται από το γεγονός ότι στη χώρα της νότιας Ευρώπης εξακολουθούν να πωλούνται μερικά μοντέλα, αλλά και από το ότι το “cinquecento”, το πιο θρυλικό μικρό αυτοκίνητο της Ιταλίας, το Fiat 500, εξακολουθεί να κυκλοφορεί σε αρκετούς ιταλικούς δρόμους, παρ’ ότι η κατασκευή του έχει διακοπεί από το 1975. Και τέτοιες εικόνες κάνουν ακόμη και τους πιο «σκληρούς» να σκάσουν ένα αμυδρό χαμόγελο.
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
