Ελέγχους με μεθόδους παρακολούθησης (monitoring) για τα καθεστώτα ορεινών, μειονεκτικών περιοχών και της βασικής ενίσχυσης, ειδικής ενίσχυσης βάμβακος, συνδεδεμένης ενίσχυσης ρυζιού, για το 100% των δικαιούχων των εν λόγω καθεστώτων πρόκειται να εφαρμόσει ο ΟΠΕΚΕΠΕ για το έτος αιτήσεων 2023.
Σύμφωνα με τη νέα ΚΑΠ, οι επιτόπιοι έλεγχοι φυτικού κεφαλαίου, οι οποίοι μπορούν να πραγματοποιηθούν με «παρακολούθηση» θα πρέπει από την ΕΑΕ 2024 να πραγματοποιούνται αποκλειστικά με τον τρόπο αυτό.
Για το 2023, είναι υποχρεωτικό να πραγματοποιηθούν έλεγχοι με παρακολούθηση στο πλαίσιο της βασικής ενίσχυσης και των ορεινών, μειονεκτικών περιοχών, ενώ όσον αφορά στις υπόλοιπες παρεμβάσεις, δίνεται η δυνατότητα επιλογής στο κράτος μέλος να επιλέξει όσες επιθυμεί, με την προϋπόθεση ότι θα πραγματοποιηθούν καθολικά στην επικράτεια και όχι σε μέρος αυτής.
Τι θα ισχύσει με τους ελέγχους 2023
Ο έλεγχος, λόγω του ότι είναι καθολικός, πραγματοποιείται μαζικά, αλγοριθμικά και όχι εξετάζοντας τα αγροτεμάχια ένα προς ένα.
Πραγματοποιείται με χρονοσειρά εικόνων όλου του έτους και όχι συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όπως συμβαίνει με τους κλασικούς επιτόπιους ελέγχους, ή με τη χρήση έως τεσσάρων δορυφορικών εικόνων, όπως συμβαίνει με τους ελέγχους με τηλεπισκόπηση.
Το αποτέλεσμα του ελέγχου δεν δίνει μέτρηση. Χαρακτηρίζει το αγροτεμάχιο ως «πράσινο», «κίτρινο» ή «κόκκινο». Το πράσινο αγροτεμάχιο θα συμμετάσχει κανονικά στον υπολογισμό πληρωμής. Το «κίτρινο» αγροτεμάχιο χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Το «κόκκινο» αγροτεμάχιο είναι μη επιλέξιμο και μηδενίζεται.
Επειδή το αποτέλεσμα του ελέγχου δε δίνει μέτρηση, τα «πράσινα» αγροτεμάχια συμμετέχουν κανονικά στον χωρικό διασταυρωτικό έλεγχο, δηλαδή απομειώνονται οι μη επιλέξιμες εκτάσεις (subilots), όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα με τα δηλωθέντα αγροτεμάχια τα οποία δεν συμμετείχαν σε κανέναν επιτόπιο έλεγχο. Δηλαδή, ένα αγροτεμάχιο που χαρακτηρίζεται ως «πράσινο» δεν συνεπάγεται ότι η επιλέξιμη έκταση ισούται με την δηλωθείσα έκταση, όπως συνέβαινε με τους κλασικούς επιτόπιους ελέγχους και τους ελέγχους με τηλεπισκόπηση.
Οι αλλαγές
Η πιο σημαντική διαφορά είναι ότι ο δικαιούχος έχει το δικαίωμα να τροποποιήσει την αίτησή του. Δηλαδή, έχει δικαίωμα να τροποποιήσει τα αγροτεμάχιά του ως προς τη θέση, την ψηφιοποίηση, την καλλιέργεια κλπ. Έχει δικαίωμα, επίσης, να αφαιρέσει την ενεργοποίηση δικαιωμάτων καθώς και το αίτημα συνδεδεμένης ενίσχυσης.
Να σημειωθεί ότι αλλαγές μπορούν να πραγματοποιηθούν μέχρι ημερομηνία η οποία θα καθοριστεί από το κράτος μέλος και η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 15 ημέρες πριν την πρώτη πληρωμή της αίτησης.
Εκτός των αλλαγών, ο παραγωγός θα μπορεί να αποδείξει την ορθότητα της αίτησής του μέσω λήψης φωτογραφιών με γεωσήμανση, οι οποίες λαμβάνονται μέσω εξειδικευμένου εργαλείου (Agrisnap-GR) με ευθύνη του και εξετάζονται από ελεγκτές του ΟΠΕΚΕΠΕ. 
Σύστημα διεπαφής
Με το νέο σύστημα παρακολούθησης θεσπίζεται η διεπαφή μεταξύ ΟΠΕΚΕΠΕ και παραγωγού. Θα υπάρξει σύστημα διεπαφής, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση οι ελεγκτές, οι δικαιούχοι και τα ΚΥΔ όπου θα αναφέρονται πιθανά προβλήματα και θα απαντώνται οι πιθανές λύσεις που θα πραγματοποιηθούν. Το σύστημα αυτό έχει ως σκοπό την επικοινωνία με τον δικαιούχο με τελικό στόχο την σωστή αίτηση – δήλωση, η οποία θα οδηγήσει σε ορθές πληρωμές χωρίς κυρώσεις.
– Καθώς ο δικαιούχος θα ενημερώνεται διαρκώς για τα προβληματικά αγροτεμάχια και θα δίδεται διαρκώς η δυνατότητα διόρθωσης – τροποποίησης της ΕΑΕ, μετά το πέρας των διαδικασιών δεν προβλέπεται διαδικασία ενστάσεων.
Ορθές ψηφιοποιήσεις αγροτεμαχίων
Το πιο σημαντικό βήμα, προκειμένου να επιτευχθούν τα παραπάνω, είναι οι ορθές δηλώσεις των δικαιούχων και κυρίως οι ορθές ψηφιοποιήσεις των αγροτεμαχίων τους.
Επισημαίνονται τα εξής:
– Ένα αγροτεμάχιο θα πρέπει να περιέχει μία μόνο καλλιέργεια.
– Στο πλαίσιο των συνδεδεμένων ενισχύσεων θα πρέπει να εντοπίζεται η αιτούμενη καλλιέργεια στο αγροτεμάχιο και μόνο αυτή.
– Στο πλαίσιο της βασικής ενίσχυσης θα πρέπει να εντοπίζεται αρόσιμη ή μόνιμη καλλιέργεια εντός του αγροτεμαχίου, αλλά μόνο μία. Μία μόνιμη και μία αρόσιμη καλλιέργεια ή δύο και παραπάνω αρόσιμες καλλιέργειες στο ίδιο αγροτεμάχιο, οδηγούν στο συμπέρασμα της «ετερογένειας», το οποίο δεν είναι επιλέξιμο για πληρωμή. Πχ: αγροτεμάχιο, στο οποίο εντοπίζονται καθαρά πέντε διαφορετικές καλλιέργειες αρόσιμες. Δεν είναι επιλέξιμο, πρέπει να διορθωθεί.
– Κατά την αίτηση – δήλωση, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν το θεματικό επίπεδο (layer) «ΟΡΘΟΦΩΤΟΧΑΡΤΕΣ 23», στο οποίο θα έχουν ενσωματωθεί σε επίπεδο χώρας περίπου το 75% των νέων ορθοφωτοχαρτών (λήψης 2020 – 2023). Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν ένα μη επιλέξιμο τμήμα δεν έχει ακόμα περιγραφεί πολυγωνικά (subilot) αλλά είναι εμφανές στις παραπάνω ορθοεικόνες, πρέπει να εξαιρεθεί κατά την ψηφιοποίηση.
– Μία αίτηση – δήλωση θα οδηγηθεί σε πληρωμή μόνο εφ’ όσον έχουν υπάρξει τελικές αποφάσεις για όλα τα αγροτεμάχιά της. 
Οι έλεγχοι του 2022
Ο έλεγχος με τη μέθοδο της παρακολούθησης (monitoring), ο οποίος πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ΕΑΕ 2022 στις ΠΕ Τρικάλων, Καρδίτσας & Ημαθίας, για το καθεστώς της βασικής ενίσχυσης και της ειδικής ενίσχυσης βάμβακος σύμφωνα με τον ΟΠΕΚΕΠΕ, πραγματοποιήθηκε ως εξής:
- Ο έλεγχος έγινε μαζικά, μέσω εργαλείων που αξιοποιούν τις δωρεάν δορυφορικές εικόνες Sentinel 2, οι οποίες είναι διαθέσιμες σε τακτές χρονικές στιγμές. Οι έλεγχοι πραγματοποιήθηκαν με εικόνες που λαμβάνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. H διακριτική ικανότητα των εικόνων αυτών είναι 10 μ.
- Ο έλεγχος πραγματοποιήθηκε κυρίως μέσω της πλατφόρμας SEN4CAP. Συνεπικουρήθηκε με γρήγορες επισκέψεις πεδίου, με την χρήση εξειδικευμένου εργαλείου κρίσης του ελεγκτή (expert judgment tool) και με τη χρήση φωτογραφιών με γεωσήμανση.
- Κατ΄ εξαίρεση στο πλαίσιο της ΕΑΕ 2022, επετράπη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η δέσμευση ή μη από την εκάστοτε πληρωμή να γίνεται σε επίπεδο αγροτεμαχίου. Τα αποδεκτά αγροτεμάχια συνυπολογίστηκαν στις διαδικασίες πληρωμής όπως έχουν δηλωθεί – ψηφιοποιηθεί, που σημαίνει ότι τυχόν μη επλέξιμα τμήματα εντός των αγροτεμαχίων θα λαμβάνονται υπόψη και θα οδηγούν σε μειώσεις – κυρώσεις.
- Λόγω της πρώτης χρονιάς εφαρμογής για το έτος 2022 αλλά και λόγω του ότι δεν είχε καταστεί δυνατή η διαθεσιμότητα όλων των απαιτούμενων εργαλείων εγκαίρως (πχ Agrisnap), οι διορθώσεις επιτρέπονται ακόμα. Στο πλαίσιο της ΕΑΕ 2023 το χρονικό διάστημα θα είναι μικρότερο.
Βάσει των παραπάνω, σύμφωνα με τον ΟΠΕΚΕΠΕ, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή κατά την υπόδειξη ορθής θέσης και γεωμετρίας – ψηφιοποίηση των αγροτεμαχίων αλλά και η δήλωση – συμμετοχή σε άλλες δράσεις ή συνδεδεμένες ενισχύσεις από τους αγρότες και τα Κέντρα Υποβολής Δηλώσεων (ΚΥΔ).
